در شب سه شنبه 28 بهمن ماه 1281 شمسی نویسنده ای در ایران تولد یافت که بعد ها نه تنها در کشور خود ، بلکه در بیرون مرز های ایران نیز شهرت یافت .
صادق ، کوچک ترین فرزند هدایت قلی هدایت ( اعتضاد الملک ) و خانم عذری زيورالملك هدايت (دختر حسين قلي خان مخبرالدوله دوم ) بود و دو برادر و دو خواهر دیگر نیز داشت .
صادق هدایت در خانواده ای ثروتمند و اشرافی به دنیا آمد . افراد خانواده او همگی از مردان سرشناس کشور بودند و او از این راه می توانست به مقامات بالای حکومتی دست پیدا کند و در آسایش و راحتی زندگی کند ؛ اما صادق به سرعت جریان زندگی اش را از خانواده اش جدا نمود و با درآمد اندکی که از از کار کردن در ادارات مختلف دولتی کسب می کرد امرار معاش کرد .
ویژگی های ساختاری و محتوایی نوشته های صادق هدایت :
عمدهترین ویژگی ساختاری و محتوایی نوشتههای صادق هدایت را میتوان چنین برشمرد:
- درون مایهٔ اغلب داستانهای هدایت، مرگاندیشی، انتقاد از جامعهٔ تحت استبداد و نفی خرافهپرستی است.
- تصویرها و توصیفات و شخصیتها و چهرههای داستانهای او اغلب رنگ ملی دارند. نثر هدایت ساده و بیپیرایه و عاری از دشوارنویسیاست.
- نثر وی مستحکم، منسجم و قوی مایهاست.
- او از زبان و فرهنگ مردم به خوبی و در حد اعجاز بهره میگیرد و همین مایهٔ غنای داستانهایش میگردد.
- توصیفات هدایت رئالیستی، دقیق و واقع بینانهاست.
- او به جنبههای روانی و درونی چهرهها و اشخاص داستانی خود میاندیشید، ضمن آنکه از وصف ظاهر آنها نیز در نمیماند.
- برخی از داستانهای هدایت، انعکاس مسائل روحی و روانی خود نویسندهاست.
- طنز قوی و مؤثر و انتقادی هدایت در سرتاسر آثار داستانی و تحقیقی وی سایه افکندهاست.
- اندیشه و تفکّری در پس داستانهای اوست که وی را متفکری اندیشمند معرفی میکند.
- او به زندگی مردم و نقد رفتار آنها توجهی خاص داشت و همدل و همداستان مردم فرودست بود.
- هدایت در نویسندگان پس از خود تأثیر ژرفی بر جای گذاشت.
دست نوشته های صادق هدایت – کتاب بوف کور :
[av_masonry_gallery ids=’2257,2255,2256′ items=’3′ columns=’flexible’ paginate=’pagination’ size=’flex’ gap=’large’ overlay_fx=’active’ caption_elements=’title excerpt’ caption_display=’always’ container_links=’active’ id=” av_uid=’av-3xocum’]
صادق هدایت اهل نقاش هم بود! چند نمونه از آثارش را ببینید :
[av_masonry_gallery ids=’2258,2259,2260,2261′ items=’24’ columns=’flexible’ paginate=’pagination’ size=’flex’ gap=’large’ overlay_fx=’active’ caption_elements=’title excerpt’ caption_display=’always’ container_links=’active’ id=” av_uid=’av-2sj38e’]
کافکا و صادق هدایت :
در ایران عدهای صادق هدایت را دنبالهرو کافکا، و آثار و رفتار هدایت را متأثر از کافکا دانستند. در آثار هر دوی این نویسندگان ، بدبختی های واقعی زندگی انسان ها منعکس است و از این جهت می توان شباهتی بین آثار این دو در نظر گرفت .
صادق هدایت ، خود در باره این مسئله ، در جواب «فرزانه» میگوید:
«چهطور من شدم شبیه کافکا؟ کافکا بههر حال نان و آباش را داشت، نامزدش را داشت، کتابهایاش را اگر میخواست چاپ میکردند؛ ولی مسلول بود و مُردنی! من برعکس؛ نه نان دارم، نه نامزد و بهخصوص نه خواننده؛ اما بدنام سیهفت درجه حرارت دارد. جان سگ دارم. هزارُ یک بلا سر خودم آوردهام و باز هم رو پا بندم!»
آثار صادق هدایت :
نمایش نامه:
- افسانه آفرینش : ( 1309 )خیمه شب بازی است . بعد ها در سال 1325 توسط دکتر حسن شهید نورائی در 105 نسخه در پاریس منتشر شد .
- پروین دختر ساسان : (1309 )نمایشنامه سه پرده ای
- مازیار : ( تهران – 1312 )درام تاریخی . در 3 پرده . با مجتبی مینوی
سفرنامه :
- اصفهان نصف جهان : سفرنامه
داستان :
- انسان و حیوان : ( 1303 ) پیش از سفر اروپا در ایران نوشته شده است .
- قطعه ناتمام مرگ : ( 1305 ) نخستین اثر ادبی وی . در گان بلژیک نوشته شده است .
- فواید گیاهخواری : ( 1306 ) در پاریس . در سلسله انتشارات ایرانشهر در برلین چاپ شد .
- زنده به گور : وی در اواخر سال 1308 و اوایل 1309 ، نخستین داستان های زیبایش را نوشت . وی مادلن ، زنده به گور ، اسیر فرانسوی و حاجی مراد را در پاریس و آتش پرست ، داستان های داود گوژپشت ، آبجی خانم و مرده خوارها را در تهران نوشت و تمام این دو دسته آثارش را یک جا با نام زنده به گور چاپ کرد . مادلن را در این مجموعه داستان چاپ کرد .
- انیران : ( 13010 ) سایه مغول خود و دو اثر از بزرگ علوی و دکتر شین پرتو را در این کتاب آورد .
- اوسانه
- سه قطره خون : مجموعه داستان شامل : سه قطره خون ، گرداب ، داش آکل ، آیینه ی شکسته ، طلب آمرزش ، لاله ، صورتک ها ، چنگال ، مردی که نفسش را کشت ، محلّل ، گجسته دژ .
- سایه روشن : ( تهران – 1312 ) مجموعه داستان شامل : س.گ.ل.ل ، زنی که مردش را گم کرد ، عروسک پشت پرده ، آفرینگان ، شب های ورامین ، آخرین لبخند ، پدران آدم
- نیرنگستان : ( تهران – 1312 )
- علویه خانم ( تهران – 1322 )
- مجموعه نیرنگستان : سخنان موزون عامیانه را در مجموعه ای به نام اوسانه و عقاید عامیانه را در این مجموعه آورد .
- مستطاب وغ وغ ساهاب : ( تهران – 1313 ) این کتاب را با همراهی مسعود فرزاد ، در سخره ادبای معاصر قم نوشت .به قلم یأجوج و مأجوج ( صادق هدایت و مسعود فرزاد )
- Lunatique (ماه دزد ) :در دوره اقامتش در هند به فرانسه نوشت .
- Sampingue :در دوره اقامتش در هند به فرانسه نوشت .
- بوف کور : این اثر بی مانندش را در تهران شروع کرده بود و در هندوستان به پایان رساند .در سال 1315 با خط خود به صورت پلی کپی چاپ نمود .
- سگ ولگرد : ( تهران – 1321 ) مجموعه ای از داستان های کوتاه شامل : سگ ولگرد ، دن ژوان کرج ، بن بست ، کاتیا ، تخت ابونصر ، تجلّی ، تاریکخانه ، میهن پرست .
- آب زندگی : ( تهران – 1322 ) جزو زنده به گور چاپ شد .
- ولنگاری : (تهران – 1333 ) مجموعه ای از داستان های کوتاه شامل : قضیه مرغ و روح ، قضیه زیر بته ، قضیه فرهنگ و فرهنگستان ، قضیه دست بر قضا ، قضیه خر دجّال ، قضیه نمک ترکی .
- قطعه کوچک فردا : ( 1325 )
- شهرستان های ایران : این رساله را نیز از متون فارسی پهلوی ، در یال 1321 آماده چاپ کرد و دو سال بعد منتشر نمود.
- حاجی آقا : ( تهران – 1336 ) آخرین اثر ادبی هدایت است . این داستان به ضمیمه دوره دوم مجله سخن انتشار یافت .
- فردا
- چگونه شاعر و نویسنده نشدم : ( 1323 ) با امضای مسکین جامه .
- قضیه توپ مرواری : متن کامل این اثر به چاپ نرسیده و حسن قائمیان خلاصه ای از آن را در ترجمه فارسی کتاب ونسا مونتی راجع به صادق هدایت ، آورده .
- در جاده نمناک : یکی از سفرنامه های اوست که متاسفانه نسخه آن وجود ندارد .
ترجمه :
- کارنامه اردشیر پاپکان : در دوره اقامتش در هند ( 1318 ) به فارسی درآورد .
- گجسته ابالیش : این رساله که به زبان پهلوی بود . در سال 1318 آن را ترجمه تحت اللفظی کرد و منتشر نمود .
- گزارش گمان شکن : ( تهران – 1322 ) ترجمه از پهلوی
- مسخ : ( تهران – 1322 ) اثر فرانتس کافکا
- ترجمه پهلوی زند هومن یسن : (تهران – 1323 ) مسئله رجعت و ظهور در آئین زرتشت .
- گراکوس شکارچی : ( تهران – 1325 ) ترجمه از فرانتس کافکا .
- فصل هایی از یادگار جاماسب : ( بین سال های 1321 – 1323 ) ترجمه از پهلوی .در مجله سخن چاپ شد .
- شهرستان های ایرانشهر: ( بین سال های 1321 – 1323 ) ترجمه از پهلوی . در مجله مهر و ایران لیگ چاپ شد .
- شکندگمانی ویچار : ( 1322 ) 4 فصل از این اثر را در دوره اقامتش در هند به فارسی درآورد .
پژوهش:
- رباعیات حکیم عمر خیام : ( تهران – 1302 )
- ترانه های خیام : ( تهران – 1313 ) با مقدمه مفصل
مقاله ها:
- در پیرامون لغت فرس اسدی: ( سال 1319 ) در مجله موسیقی
- داستان ناز : ( 3 اردیبهشت 1320 ) مجله موسیقی ، سال سوم ، شماره دوم
- ملا نصرالدین در بخارا : ( تهران – 1323 ) مجله پیام نو . معرفی و نقر فیلم استودیو تاشکند .
- بازرس : مجله پیام نو . معرفی و نقد اثر گوگول .
- انتقاد بر ترجمه رساله الغفران ابوالعلای معری : پیام نو سال 1324